In een zelfsturende organisatie zijn medewerkers bij menings- en besluitvormingsprocessen in de lead. Vanzelfsprekend stelt een OR zich dan al gauw de vraag wat haar toegevoegde waarde is in de netwerkorganisatie. Voor een antwoord op deze vraag nemen we je mee in onze redenering en beginnen bij ‘de bedoeling’ van medezeggenschap.
Wet op de Ondernemingsraden
De medezeggenschap van medewerkers in organisaties is geregeld in de Wet op de Ondernemingsraden. Organisaties met meer dan 50 medewerkers zijn verplicht een OR in te stellen. De bepalingen in de WOR zijn vooral gericht op de samenstelling en het functioneren van de OR en benoemt de rechten en plichten. Adviesrecht (artikel 25) en het instemmingsrecht (artikel 27) vormen de kern. Daarbij worden concrete zaken benoemd waarbij de OR advies- dan wel instemmingsrecht heeft op de besluitvorming door de bestuurder.
De wijze waarop de OR advies dan wel instemming geeft is vormgegeven in aansluiting op het traditionele proces van besluitvorming, namelijk de werkgever neemt op basis van input en overweging een besluit. Dus wat als een organisatie ervoor kiest op een andere wijze om te gaan met besluitvorming in een organisatie? De wijze waarop medezeggenschap in de WOR is geregeld voldoet dan niet meer. Wat dan?
'Bedoeling' OR
Om deze vraag te beantwoorden moeten we terug naar de bedoeling van de medezeggenschap van medewerkers. Deze is kort verwoord in artikel 2 van de WOR, namelijk:
‘De ondernemer die ene onderneming in stand houdt waarin in de regel ten minste 50 personen werkzaam zijn, is in het belang van het goed functioneren van die onderneming in al haar doelstellingen verplicht om ten behoeve van het overleg met en de vertegenwoordiging van de in de onderneming werkzame personen ene ondernemingsraad in te stellen en jegens deze raad de voorschriften, gesteld bij of krachtens deze wet, na te leven.’
De bedoeling van medezeggenschap is dus: ‘Het betrekken van medewerkers in het belang van het goed functioneren van de onderneming in al haar doelstellingen’.
Dit raakt nu precies de kern van zelforganisatie. Door het betrekken van medewerkers in de (beleids)voorbereiding, uitwerking en besluitvorming voldoet de zelfsturende organisatie aan de ‘bedoeling’ van de wetgeving rond medezeggenschap
Een nieuwe visie op de OR
In een zelfsturende organisatie zijn medewerkers per definitie betrokken bij het proces van beleidsvorming. Dit kan in zelfsturende teams of cirkels, maar ook in een raad voor bepaalde thema’s of onderwerpen. Veelal kan eenieder geconsulteerd worden over een onderwerp en/of aansluiten bij beleidsvoorbereiding of besluitvorming. Door het proces van beleidsvorming op deze wijze met betrokkenheid van medewerkers te organiseren voldoet een organisatie in onze ogen aan het doel van de WOR (artikel 2), maar ook aan de adviesrechten geregeld in artikel 25 van de WOR. Medewerkers krijgen alle ruimte om te adviseren over van belang zijnde zaken die van invloed zijn op het toekomstig functioneren van de organisatie.
Hoe zit het dan met het instemmingsrecht (artikel 27 van de WOR)? Het ligt voor de hand om vooral voorstellen die van invloed zijn op arbeidsvoorwaardelijke aspecten, zoals benoemd in artikel 27 van de WOR, ter stemming voor te leggen aan de medewerkers. Uiteraard kunnen ook andere zaken ter stemming worden voorgelegd aan de medewerkers. Door medewerkers te laten stemmen over voorgenomen besluiten wordt ook voldaan aan artikel 27 van de WOR.
Juridische bezwaren (weerlegd)
In het voorgaande hebben we aangegeven dat als de medezeggenschap in de zelfsturende organisatie wordt georganiseerd zoals beschreven, ons inziens wordt voldaan aan de belangrijkste artikelen van de WOR, namelijk in de bedoeling van de WOR (artikel 2), het adviesrecht (artikel 25) en het instemmingsrecht (artikel 27). Door het opheffen van de OR in formele zin, zullen juristen kunnen beargumenteren dat overige artikelen van de WOR niet worden nageleefd. Er is namelijk geen OR en dus is er ook geen reglement voor functioneren, is er geen formele overlegvergadering, is er geen stemming over de samenstelling van de OR, etc. Allemaal regelingen die niet worden nageleefd, maar in onze ogen ook van ondergeschikt belang zijn. Belangrijk is dat medezeggenschap in de zelfsturende organisatie juist vanuit de bedoeling beter en effectiever is georganiseerd.
Ook ondersteuning nodig bij het inrichten van jouw zelfsturende organisatie? Neem gerust contact met ons op.