Bij gedwongen ontslagen en eventuele herplaatsingen in nieuwe functies, is het cruciaal om goed in beeld te hebben van wie precies welke functie heeft. Functiebeschrijvingen zijn namelijk doorslaggevend in de ontslagvolgorde. Het burgerlijk wetboek (en hieruit voortvloeiend het beleid van het UWV) beschrijft hoe werkgevers om moeten gaan met hun medewerkers bij ontslagen om bedrijfseconomische redenen. Generieke functies worden door het UWV, maar vooral door de rechter, al snel als uitwisselbaar gezien. Dat is niet altijd wenselijk. Hoe kan een bedrijf zorgen dat in dit geval meer gedetailleerde beschrijvingen worden gewogen, zonder afbreuk te doen aan de voordelen van generieke functieomschrijvingen?
Een fictief voorbeeld: Een grote dierentuin in Nederland beschikt over een grote variëteit aan diergroepen en telt 150 vaste medewerkers, waaronder 40 dierverzorgers. Enkele jaren geleden heeft de organisatie, in het kader van beheerbaarheid van het functiehuis, gekozen voor generieke functieomschrijvingen. Dit betekent dat bijvoorbeeld alle dierverzorgers dezelfde functie(omschrijving) hebben. Er wordt echter wel gewerkt met een toebedeling aan specifieke diergroepen: enerzijds door specifieke kennis en kunde van, en affiniteit met, de diergroep en anderzijds door de persoonlijke band tussen dier en verzorger die van belang is bij bepaalde diergroepen.
De dierentuin heeft er onlangs om bedrijfseconomische redenen voor gekozen de gehele sectie ‘reptielen’ af te stoten. Hier werken vijf dierverzorgers die intern niet herplaatsbaar zijn. De dierentuin vraagt ontslag aan voor deze vijf dierverzorgers. Het UWV stelt echter dat sprake is van uitwisselbare functies (op basis van de functieomschrijving i.p.v. op basis van de feitelijke werkzaamheden) en de ontslagvolgorde bepaald moet worden door toepassing van het afspiegelingsbeginsel over alle 40 dierverzorgers. Het UWV beroept zich hierbij op enkele recente rechterlijke uitspraken.*
Afspiegelingsbeginsel / uitwisselbaarheid functies
Het afspiegelingsbeginsel houdt in dat u als werkgever uw personeelsbestand bij bedrijfseconomisch ontslag zodanig laat inkrimpen, dat de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand voor en na de ontslagronde zoveel mogelijk gelijk blijft. Er worden gedwongen ontslagen vastgesteld per categorie ‘uitwisselbare’ functies. De uitwisselbaarheid van deze functies wordt getoetst op basis van vergelijkbaarheid en gelijkwaardigheid van de functiebeschrijvingen. Vergelijkbaar wat betreft de inhoud, de vereiste kennis, vaardigheden, competenties en de tijdelijke of structurele aard van de functie. Gelijkwaardig wat betreft het niveau en de beloning. Bij het vergelijken van de functies van medewerkers moeten deze factoren in onderlinge samenhang worden beoordeeld. Zo wordt beschouwd of functies uitwisselbaar zijn en het afspiegelingsbeginsel dus moet worden toegepast.
Potentieel probleem bij toets door UWV van uitwisselbaarheid
Aangezien uitwisselbaarheid dus afhangt van de functiebeschrijving en niet van de medewerker, ontstaat er een complicatie als een organisatie gebruik maakt van generieke functieomschrijvingen. Functies worden door het UWV al snel als uitwisselbaar beschouwd. Vandaar dat bij gedwongen ontslagen, (verkeerde) medewerkers boventallig worden bevonden die in wezen essentieel zijn voor de continuïteit van de organisatie.
Oplossing: toevoegen verschijningsvorm
De vraag is dan: Hoe kunnen generieke functies gewaarborgd worden en kan een problematische situatie zoals hierboven beschreven, voorkomen worden?
De beste optie is om in dergelijke situaties een verschijningsvorm toe te voegen aan het generieke functieprofiel. De verschijningsvorm komt niet in plaats van het generieke functieprofiel, maar kan worden gezien als een specificatie van het generieke profiel. Voortbordurend op ons voorbeeld: Een dierverzorger behoudt zo dezelfde omschrijving als alle andere dierverzorgers, aanvullend gespecifieerd voor de diergroep reptielen.
Hoe specifiek of generiek de verschijningsvorm wordt omschreven is afhankelijk van uw wensen en behoeften. Een goede verschijningsvorm behoeft normaliter niet ook weer een (separaat) niveau-advies (indeling of waardering); het is immers een specificatie en geen verlichting of verzwaring van de functie. In het personeelsdossier van de medewerker wordt de op hem van toepassing zijnde verschijningsvorm vastgelegd.
Uiteraard bestaat ook de mogelijkheid om vóór de inkrimping alsnog de huidige functie van medewerkers vastleggen in gevalideerde specifieke functiebeschrijvingen. Dit druist echter in tegen het essentiële uitgangspunt van de generieke functies: beheerbaarheid van het functiehuis.
Wil je meer weten over de mogelijkheden voor jouw organisatie? Neem dan contact met ons op.
*Door de ‘hogere’ rechters (de gerechtshoven) wordt namelijk een aanmerkelijk beperktere betekenis toegekend dan tot op heden gebruikelijk lijkt bij UWV en kantonrechters (zie: ECLI:NL:HR:2017:1349 (Hoge Raad) o.b.v. ECLI:NL:GHSHE:2016:4046 (gerechtshof Den Bosch), ECLI:NL:GHARL:2017:924
Wil je meer weten over de mogelijkheden voor jouw organisatie? Neem dan contact met ons op.